Efektem pracy specjalisty wyceniającego przedsiębiorstwo lub spółkę jest raport z wyceny. Jest to pisemna, autorska opinia o wartości przedmiotu wyceny, uwzględniająca prezentację założeń będących podstawą szacowania. Oczekiwana zawartość raportu z wyceny, jak również jakość tej zawartości została przedstawiona w Krajowym Standardzie Wyceny Specjalistycznym „Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw” Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych (dalej „Standard”). Pomimo, iż stosowanie Standardu nie jest obowiązkowe, należy zaznaczyć, iż jest to dokument przygotowany i konsultowany przez grono doświadczonych praktyków i przedstawicieli świata akademickiego, stąd rekomendacje w nim zawarte powinny być traktowane jako stanowiące fundament procesu wyceny przedsiębiorstwa i spółki.

Raport z wyceny przedsiębiorstwa powinien opierać się na pakiecie informacji i danych właściwym dla danego typu (rodzaju) wyceny przedsiębiorstwa. W przypadku pełnej wyceny przedsiębiorstwa, wyceniający winien zastosować odpowiednie metody i procedury, by móc w sposób obiektywny, bezstronny i rzetelny określić wartość przedsiębiorstwa lub spółki. Generalnie, oznacza to, że wyceniający ma pełny dostęp do informacji i danych oraz w jego gestii jest wybór i zastosowanie właściwych podejść i metod. Rezultatem takiego działania jest raport z pełnej wyceny przedsiębiorstwa.

W przypadku uproszczonej wyceny przedsiębiorstwa, możliwe jest pominięcie lub uproszczenie metod i procedur stosowanych przy pełnej wycenie. W konsekwencji podejmowanych przez wyceniającego działań powstaje raport z uproszczonej wyceny przedsiębiorstwa, który powinien zawierać informację o stosowanych uproszczeniach i ograniczeniach wraz z uzasadnieniem ich zastosowania.

Poza dwoma wyżej wskazanymi rodzajami wyceny, Standard wskazuje na możliwość sporządzenia kalkulacji wartości przedsiębiorstwa, która ma na celu wstępne oszacowanie wartości przedsiębiorstwa przy założeniu zastosowania pewnych ograniczeń i uproszczeń. Podobnie jak w przypadku uproszczonej wyceny przedsiębiorstwa, ograniczenia te powinny być wyraźnie wskazane. Zakres zastosowanych ograniczeń i uproszczeń może zostać uzgodniony pomiędzy wyceniającym i zamawiającym

W zależności od poczynionych z zamawiającym wycenę uzgodnień, wynikiem takiej kalkulacji jest dokument pisemny lub też raport ustny. Dla pełnej i uproszczonej wyceny Standard wymaga formy pisemnej raportu z wyceny przedsiębiorstwa.

W niniejszym opracowaniu przedstawiona została specyfikacja raportu z pełnej wyceny, gdyż zawiera on wszystkie elementy niezbędne w profesjonalnej wycenie przedsiębiorstwa.

Na raport z wyceny przedsiębiorstwa powinny składać się w szczególności:

• wyszczególnienie warunków zlecenia, w tym funkcja i cel wyceny,
• charakterystyka przedsiębiorstwa oraz jego otoczenia,
• analiza ekonomiczno-finansowa,
• opis zastosowanych metod wyceny oraz wynik w postaci rekomendacji wartości,
• stosowne oświadczenie, klauzule, a także podpis wyceniającego.

W zakresie specyfikacji warunków zlecenia powinno znaleźć się wyszczególnienie przedmiotu wyceny, tj. np. całe przedsiębiorstwo, czy też jego część (jeżeli tak, to jaka część), pakiet akcji/udziałów, czy też udział kapitałowy w spółce jawnej. Wskazanie tej informacji zasadniczo wpływa na interpretację wyników wyceny. Jak wspomniano wyżej, niezbędne jest także wskazanie celu wyceny, tj. do czego użyty zostanie raport. Wykorzystanie wyceny niezgodnie ze wskazanym w niej celem, nie powinno mieć miejsca gdyż może prowadzić do mylnych wniosków.

Raport z wyceny przedsiębiorstwa jest dokumentem służącym zamawiającemu do z góry określonego celu. Takim celem może być sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego części, łączenie lub podział przedsiębiorstwa, postępowania cywilnoprawne, postępowania podatkowe, zawarcie umowy ubezpieczeniowej, określenie wartości aktywów posiadanych przez fundusze inwestycyjne oraz wiele innych. W związku z powyższym, raport z wyceny powinien być spójny z uzgodnionym celem wyceny, a także zrozumiały, spójny i profesjonalnie sporządzony, a w konsekwencji użyteczny dla odbiorcy. Wyceniający winien zawrzeć w wycenie wszelkie zastrzeżenia, ograniczenia i założenia przyjęte w procesie wyceny. Przykładem może być założenie kontynuacji prowadzenia przez przedsiębiorstwo dalszej działalności, czy też zastrzeżenie, że wyceniający otrzymał konkretne wyjaśnienia, które w przypadku gdy nie odpowiadałyby stanowi faktycznemu, mogłyby zmienić wynik wyceny. Rodzajów i typów zastrzeżeń i założeń może być wiele z uwagi na fakt, że każdy proces wyceny jest inny, jak również każde przedsiębiorstwo lub spółka ma cechy specyficzne i, dodatkowo, zmieniające się w czasie.

W raporcie z wyceny przedsiębiorstwa należy wskazać zlecającego wycenę oraz innych jego zakładanych użytkowników. Zastrzeżenie takie związane jest z faktem, iż raport z wyceny stanowi dokument o charakterze poufnym stąd niewskazane jest udostępnianie raportu podmiotom innym niż wymienione w raporcie.

Wyceniający powinien określić także poziom wartości przedmiotu wyceny - innymi słowy ocenić charakter przedmiotu wyceny w kontekście cechy płynności oraz cechy kontroli, tj. czy przedmiotem wyceny jest pakiet kontrolny, czy też mniejszościowy, walory przedsiębiorstwa są przedmiotem obrotu na rynku regulowanym czy też nie oraz odnieść się do ustalonych wyżej kwestii w kontekście obowiązujących na datę wyceny przepisów prawa.

W dokumencie z wyceny należy wskazać wszelkie źródła informacji, które służyły wyceniającemu do sporządzenia wyceny. W miejscu tym powinna znaleźć się nie tylko informacja o wykorzystanych do pracy dokumentach źródłowych (dane finansowe, raporty, pisemne oświadczenia itp.) ale również wskazanie osoby/osób, które przekazywały wyjaśnienia wyceniającemu.

Raport z wyceny przedsiębiorstwa winien zawierać datę wyceny, a także datę przygotowania raportu. Data wyceny jest to dzień na który wycena jest przeprowadzana – wyceniający powinien w procesie wyceny brać pod uwagę jedynie informacje i dane obiektywnie dostępne i/lub istniejące na datę wyceny, oraz te które racjonalnie można było założyć i/lub przewidzieć w na datę wyceny.

Bardzo istotnym elementem raportu z wyceny przedsiębiorstwa są informacje o przedsiębiorstwie oraz jego otoczeniu, m.in. przedmiot działalności, historia firmy, struktura organizacyjna i własnościowa przedsiębiorstwa, a także dane dotyczące działalności operacyjnej, tj. dostawców, odbiorców, konkurencję, opis branży, w której działa firma oraz inne dane istotne z punktu widzenia funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Jednym z najważniejszych elementów procesu szacowania wartości (w zależności od przyjętej metody wyceny), są dane ekonomiczno-finansowe przedsiębiorstwa lub spółki. Poza elementarnymi zestawieniami takimi jak bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych czy prognozy finansowe (jeżeli są sporządzane), wyceniający powinien dążyć do uzyskania dodatkowych informacji, w kwestiach niejasnych lub niedookreślonych, jeżeli są one niezbędne w bardziej precyzyjnym oszacowaniu wartości przedsiębiorstwa.

W następnej części raportu z wyceny wyceniający powinien przedstawić zastosowane podejścia i metody wyceny. Wyceniający powinien także wskazać oraz umotywować zastosowanie konkretnego podejścia oraz metody wyceny. Raport z wyceny powinien być dostosowany do zakładanego obiorcy raportu. Wyceniający winien przedstawić i wyjaśnić na czym polegają zastosowane podejścia oraz metody, tak aby były one zrozumiałe dla zakładanych użytkowników raportu z wyceny.

Raport z wyceny przedsiębiorstwa powinien zawierać wskazanie rekomendowanej wartości wyrażonej konkretną liczbą lub mieszczącej się w pewnym zakresie liczbowym, wraz z uzasadnieniem.

Całość raportu wieńczy podpis wyceniającego wraz z istotnymi oświadczeniami i klauzulami, które czynią zadość stosowanym przez specjalistę zasadom etyki. Są to klauzule i oświadczenia dotyczące:

• sporządzenia wyceny zgodnie z najlepszą wiedzą i przekonaniem wyceniającego,
• profesjonalizmu, bezstronności oraz obiektywizmu wyceniającego w zakresie wykonanym analiz, opinii i konkluzji,
• braku uzależnienia wniosków przedstawionych w raporcie od z góry założonego rezultatu,
• braku powiązania wynagrodzenia wyceniającego od: zawarcia konkretnych, z góry określonych wniosków w raporcie; wartości przedmiotu wyceny; uzyskania z góry założonego rezultatu; przyszłych zdarzeń powiązanych z celem wyceny; korzystnej dla klienta konkluzji zawartej w raporcie.

Należy pamiętać, że przedstawione wyżej dane stanowią minimum, jakie wyceniający powinien uwzględnić w wycenie przedsiębiorstwa. W przypadku gdy w konkretnej sytuacji, wyceniający zidentyfikuje dodatkowe informacje i dane, które mogłyby mieć znaczenie dla procesu wyceny, należy je również uwzględnić w raporcie z wyceny przedsiębiorstwa.