Wycena (definicja) – profesjonalny i możliwie obiektywny proces przygotowywania opinii na temat wartości aktywu lub zobowiązania. W ramach wyceny szacowana jest wartość:
- przedsiębiorstw, zorganizowanych części przedsiębiorstw, całych spółek, pakietów większościowych i mniejszościowych spółek, całości i części działalności gospodarczej;
- znaków towarowych, technologii, baz danych, patentów oraz innych wartości niematerialnych i prawnych;
- nieruchomości (budynków i działek), pojazdów, maszyn i urządzeń.
W Polsce nie ma ściśle określonych w prawie zasad wyceny przedsiębiorstw. Brak w tym zakresie aktu prawnego, są natomiast akty prawne odwołujące się do procesu wyceny przedsiębiorstw. W Polsce nie ma obowiązkowych korporacji zrzeszających osoby specjalizujące się w wycenie przedsiębiorstw. Istnieje jednak stowarzyszenie zajmujące się aspektami wyceny przedsiębiorstw.
Jedynym zawodem związanym z usługami wyceny i ściśle uregulowanym prawnie jest zawód rzeczoznawcy majątkowego. Rzeczoznawcą majątkowym jest osoba fizyczna posiadająca w Polsce uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości nadane przez Ministra Infrastruktury lub jego poprzedników prawnych. Rzeczoznawcy majątkowi są zrzeszeni w 24 regionalnych stowarzyszeniach rzeczoznawców majątkowych, które z kolei są członkami Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych opracowała i opublikowała w 2011 roku dokument pod nazwą Krajowy Standard Wyceny Specjalistyczny „Ogólne Zasady Wyceny Przedsiębiorstw”.
Stowarzyszenie Biegłych Wyceny Przedsiębiorstw w Polsce (SBWPwP) jest organizacją skupiającą specjalistów z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Zostało zarejestrowane w maju 2015 roku. Stowarzyszenie przyjęło dokument Krajowy Standard Wyceny Specjalistyczny „Ogólne Zasady Wyceny Przedsiębiorstw” opracowany przez Polską Federację Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych jako rekomendowany dla członków stowarzyszenia. Strona internetowa SBWPwP to http://www.sbwpwp.org/ . Poza tym istnieje również Polskie Stowarzyszenie Biegłych w Dziedzinie Wyceny Przedsiębiorstw - Polish Association of Business Appraisers (w skrócie PABA), ale jest ono nieaktywne i nie ma nawet własnej strony internetowej.
W Polsce mamy jeszcze Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP). Jest to nieobowiązkowa korporacja skupiająca rzeczoznawców specjalizujących się w wycenie maszyn i urządzeń
Największe organizacje międzynarodowe zajmujące się wyceną przedsiębiorstw i zrzeszające specjalistów zajmujących się wyceną przedsiębiorstw to m.in.
- American Society of Appraisers (ASA) http://www.appraisers.org/
- Canadian Institute of Chartered Business Valuators (CIBV) https://cicbv.ca/
Mamy też International Valuation Standards Council http://www.ivsc.org/. Organizacja ta jest niezależnym stowarzyszeniem, której głównym celem jest tworzenie i propagowanie standardów wyceny we wszystkich jej obszarach specjalizacji.
Podstawowe, wciąż obowiązujące polskie akty prawne, które odnoszą się do kwestii związanych z wyceną przedsiębiorstw to:
- Rozporządzenie RADY MINISTRÓW z dnia 30 maja 2011 r. w sprawie analizy spółki przeprowadzanej przed zaoferowaniem do zbycia akcji należących do Skarbu Państwa
- Rozporządzenie RADY MINISTRÓW z dnia 17 lutego 2009 r. w sprawie analizy przedsiębiorstwa państwowego dokonywanej przed wydaniem zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej
Pierwszy z dokumentów, czyli Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 2011 r. w sprawie analizy spółki przeprowadzanej przed zaoferowaniem do zbycia akcji należących do Skarbu Państwa, obejmuje m.in. takie zagadnienia jak:
- Określenie zakresu analizy mającej na celu oszacowanie wartości przedsiębiorstwa spółki, bez ustalania sytuacji prawnej majątku spółki.
W ramach analizy dokonuje się opisu przedsiębiorstwa i działalności spółki oraz szacuje się wartość przedsiębiorstwa przy zastosowaniu przynajmniej dwóch różnych metod wyceny. Dokument nie wskazuje konkretnych metod wyceny.
- Wybór metody wyceny przedsiębiorstwa spółki.
Wybór ten dokonywany jest w zależności (w szczególności) od: aktualnej sytuacji ekonomiczno-finansowej spółki, uwarunkowań związanych z podstawowym przedmiotem działalności spółki, charakteru głównych źródeł generowania wolnych przepływów pieniężnych z prowadzonej działalności, struktury kapitału spółki oraz produktywności zasobów, jakimi dysponuje spółka i sposobu ich zastosowania w prowadzonej przez spółkę działalności.
- Możliwość odstąpienia od przeprowadzenia analizy.
Taka możliwość odstąpienia od przeprowadzenia analizy mającej na celu oszacowanie wartości przedsiębiorstwa spółki i ustalania sytuacji prawnej majątku spółki dopuszczalna jest w sześciu przypadkach.
Drugi z dokumentów, czyli Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lutego 2009 r. w sprawie analizy przedsiębiorstwa państwowego dokonywanej przed wydaniem zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej, odnosi się do takich zagadnień jak:
- Metody szacowania wartości
Szacowanie wartości przedsiębiorstwa państwowego realizowane jest na podstawie co najmniej dwóch metod wyceny, w szczególności metody: zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych, wartości odtworzeniowej, wartości skorygowanej aktywów netto, rynkowej wartości likwidacyjnej oraz przy zastosowaniu mnożnika zysku.
- Wybór metod wyceny i rekomendacja wartości
Wybór metody wyceny powinien uwzględniać bieżącą sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa państwowego i musi zostać uzasadniony przez podmiot dokonujący wyceny. Wartość przedsiębiorstwa państwowego określa się poprzez porównanie wyników oszacowania wartości przeprowadzonego na podstawie co najmniej dwóch metod wyceny.
Dodatkowe odniesienia do procesu wyceny przedsiębiorstw i spółek możemy znaleźć także w takich ustawach jak:
- Kodeks spółek handlowych (KSH)
- Prawo upadłościowe
- Prawo restrukturyzacyjne
