Alokacja Ceny Nabycia (ang. Purchase Price Allocation, PPA) jest procesem obejmującym identyfikację i oszacowanie wartości godziwej nabytych składników majątku – materialnych oraz niematerialnych – oraz finalne ujawnienie ich w bilansie podmiotu przejmującego.
Proces Alokacji Ceny Nabycia jest przeprowadzany na podstawie Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej 3 – Połączenie jednostek gospodarczych (IFRS 3 / MSSF 3), zgodnie z którym spółka dokonująca przejęcia kontroli nad innym podmiotem powinna ujawnić w swoim sprawozdaniu finansowym składniki majątku spółki przejmowanej, w tym aktywa materialne i niematerialne. Różnica powstająca pomiędzy wartościami godziwymi zidentyfikowanych aktywów i zobowiązań podmiotu przejmowanego a ceną nabycia płaconą przez podmiot przejmujący, jest ujmowana jako wartość firmy (ang. goodwill).
Prace Alokacji Ceny Nabycia obejmują:
- określenie podmiotu przejmującego i podmiotu przejmowanego
- wyznaczenie daty przejęcia kontroli,
- określenie ceny nabycia, w tym w części dotyczącej płatności uwarunkowanych niepewnymi zdarzeniami przyszłymi,
- określenie ośrodków generujących środki pieniężne (ang. Cash Generating Units, CGU),
- oszacowanie wartości godziwych poszczególnych aktywów i zobowiązań,
- przypisanie ceny nabycia do nabywanych aktywów i zobowiązań oraz finalne wyliczenie wartości firmy.
Proces Alokacji Ceny Nabycia powinien zostać przeprowadzony na poziomie indywidualnych ośrodków generujących środki pieniężne (ang. cash generating units – CGU), zgodnie z wytycznymi MSSF 3 oraz Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 36 – Utrata wartości aktywów (IAS 36 / MSR 36).
Po określeniu ośrodków generujących środki pieniężne dla podmiotu przejmowanego dla każdego ze zidentyfikowanych CGU należy przeprowadzić procesy:
- identyfikacja – zidentyfikowanie aktywów i zobowiązań nie wykazywanych do dnia nabycia w bilansie spółki przejmowanej; w szczególności w tym etapie mogą zostać ujawnione wartości niematerialne i prawne,
- rozpoznanie – poddanie zidentyfikowanych aktywów i zobowiązań testowi weryfikującemu spełnienie poszczególnych kryteriów rozpoznawania w bilansie,
- wycena – przeszacowanie do wartości godziwej (ang. fair value) wartości aktywów i zobowiązań – zarówno tych, które były już ujawnione w bilansie podmiotu przejmowanego na dzień transakcji, jak i tych, obecnie zidentyfikowanych w procesie Alokacji Ceny Nabycia i spełniających kryteria rozpoznawania w bilansie,
- alokacja – alokowanie łącznego kosztu nabycia do algebraicznej sumy wartości netto aktywów i zobowiązań przypadających na nabywcę; potencjalna nadwyżka ceny nabycia ponad przypadającą na podmiot przejmujący część sumy wartości aktywów pomniejszonych o zobowiązania stanowi wartość firmy.
Wartość godziwa poszczególnych aktywów i zobowiązań powinna być szacowana oddzielnie w oparciu o właściwe podejścia i metody – rynkowe (porównawcze), dochodowe oraz kosztowe.
Proces Alokacji Ceny Nabycia może być przeprowadzony w kontekście:
- skonsolidowanego sprawozdania finansowego podmiotu przejmującego – podmiot przejmujący nabywa pakiet kontrolny udziałów/akcji; wartości godziwe aktywów i zobowiązań oraz wartość firmy są rozpoznawane w skonsolidowanym bilansie podmiotu przejmującego,
- jednostkowego sprawozdania finansowego podmiotu przejmującego – podmiot przejmujący nabywa przedsiębiorstwo lub zorganizowaną część przedsiębiorstwa; wartości godziwe aktywów i zobowiązań oraz wartość firmy są rozpoznawane w jednostkowym bilansie podmiotu przejmującego.
W sytuacji stosowania MSSF 3 ewentualna nadwyżka przypadającej na podmiot przejmujący części sumy wartości aktywów pomniejszonych o zobowiązania ponad cenę nabycia, stanowi zysk na okazyjnym nabyciu i jest rozpoznawana w sprawozdaniu z całkowitych dochodów.
W przypadku rozliczania Alokacji Ceny Nabycia zgodnie z polską Ustawą o Rachunkowości ewentualna nadwyżka przypadającej na podmiot przejmujący części sumy wartości aktywów pomniejszonych o zobowiązania ponad cenę nabycia, jest definiowana jako ujemna wartość firmy i rozpoznawana w pasywach bilansu podmiotu przejmowanego.